റ്റി.ജെ.എസ് ഓർമ: വാക്കുകളുടെ മാറ്റൊലി

ചില പത്രപ്രവർത്തകർ തലക്കെട്ടുകൾക്ക് പിന്നാലെ പോകുന്നു; ചിലർ ചക്രവാളങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നു. റ്റി.ജെ.എസ് ജോർജ് രണ്ടാമത്തെ വിഭാഗത്തിൽപ്പെട്ടയാളാണെന്ന് നിസ്സംശയം പറയാം.

അദ്ദേഹം എഴുതിയത് പ്രസിദ്ധിക്കുവേണ്ടിയായിരുന്നില്ല; മറിച്ച് ജീവിതത്തിലും എഴുത്തിലും ഒരുപോലെ വ്യക്തതയും സ്വച്ഛതയും ഉറപ്പാക്കാനായിരുന്നു. ശബ്ദകോലാഹലങ്ങൾക്ക് മതിപ്പ് കൂന്ന ഒരുകാലത്ത്, നിശ്ശബ്ദമായ ബോധ്യങ്ങൾ നീണ്ടുനിൽക്കുമെന്ന് റ്റി.ജെ.എസ് തെളിയിച്ചു. ശബ്ദത്താലല്ല, വ്യക്തതയാലാണ്, പ്രതിഫലത്താലല്ല, പൊരുളുകളായാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതം രൂപപ്പെട്ടത്.

ഒരു നൂറ്റാണ്ടിലെ പ്രക്ഷോഭങ്ങളിലൂടെ, വ്യക്തമായി കാണുക, വൃത്തിയായി എഴുതുക, ഭയമില്ലാതെ സത്യം പറയുക എന്ന ദൗത്യം അദ്ദേഹം പൂർണമായി നിറവേറ്റി.

ഏറ്റവുമൊടുവിൽ റ്റി.ജെ.എസ്സിനെ കാണുന്നത് കുറച്ചുമാസങ്ങൾക്കു മുന്‍പ് ബംഗളൂരുവിൽ വെച്ചാണ്. അതിനു മുന്‍പ് ഫോണിൽ ഞങ്ങൾ സംസാരിച്ചിരുന്നു. 2024-ലെ വക്കം മൗലവി സ്മാരക പുരസ്‌കാരത്തിന് തിരഞ്ഞെടുത്ത വിവരം അറിയിക്കുമ്പോൾ അദ്ദേഹത്തിന് സന്തോഷവും സങ്കടവും വന്നു. തിരുവനന്തപുരത്ത് എത്താനുള്ള വൈഷമ്യമായിരുന്നു സങ്കടത്തിനു കാരണം. ഡിസംബറിൽ തിരുവനന്തപുരം പ്രസ് ക്ലബ്ബിൽവെച്ച് നടന്ന ചടങ്ങിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സഹപ്രവർത്തകൻ സജി ജെയിംസാണ് ടി.ജെ.എസ്സിനുവേണ്ടി പുരസ്‌കാരം ഏറ്റുവാങ്ങിയത്. അന്ന് ടി.ജെ.എസ് നൽകിയ സന്ദേശം സജി ജെയിംസ് വായിച്ചത് ഇങ്ങനെ:

“കേരളത്തിന്റെ നവോത്ഥാന നായകന്മാരിൽ വേണ്ടവിധം പരാമർശിക്കപ്പെടാതെ പോയ പത്രപ്രവർത്തകനാണ് വക്കം മൗലവി. എങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ കീർത്തിയും പ്രാധാന്യവും കാലത്തെ അതിജീവിക്കുന്നു. നമ്മുടെ ഈ കൂടിച്ചേരലും അതിന്റെ ഭാഗമാണല്ലോ. പത്രപ്രവർത്തകൻ എന്ന് അദ്ദേഹത്തെ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നതിൽ അത്ഭുതപ്പെടുന്നവരുണ്ടാകും. സ്വദേശാഭിമാനി രാമകൃഷ്‌ണപിള്ള എന്ന ധീരനായ പത്രാധിപരെ ‘സൃഷ്ടിച്ച’ പത്രമുടമ എന്നാണ് പൊതുവേ പറയാറ്. എന്നാൽ, പ്രസ് നടത്തി, പത്രാധിപർക്ക് സ്വാതന്ത്ര്യം നൽകിയ ഉടമ എന്നതിനെക്കാൾ, സ്വദേശാഭിമാനിയുടെ ഉള്ളടക്കം തീരുമാനിക്കുന്നതിൽ ജനാധിപത്യപരമായ ജാഗ്രത പുലർത്തിയ പത്രപ്രവർത്തകൻ കൂടിയായിരുന്നു അദ്ദേഹം.

പത്രപ്രവർത്തനം എന്റെ തലമുറയ്ക്കും തൊട്ടുമുന്നിലേയും തൊട്ടുപിന്നിലേയും തലമുറയ്ക്കും സത്യസന്ധമായ ജോലിയാക്കി മാറ്റുന്നതിൽ വക്കം മൗലവിയുടെ ജീവിതവും പ്രവർത്തനങ്ങളും വഹിച്ച പങ്ക് വളരെ വലുതാണ്. മാധ്യമപ്രവർത്തകർ സത്യസന്ധത കൈവിടരുത്. അതു രണ്ടും നഷ്ടപ്പെടുത്തേണ്ടിവരുന്ന നിമിഷം മാധ്യമപ്രവർത്തനം അവസാനിപ്പിക്കുന്നതാണ് നല്ലത്. വക്കം മൗലവിയെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാനും കൂടുതൽ അറിയിക്കാനും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പേരിലുള്ള പഠന ഗവേഷണകേന്ദ്രം നടത്തുന്ന ശ്രമങ്ങളെ അഭിനന്ദിക്കുന്നു. വക്കം മൗലവിയുടെ പേരിലുള്ള ഈ അവാർഡിന് എന്നെ പരിഗണിച്ചത് അഭിമാനമായി കാണുന്നു; ഏറെ സന്തോഷമുണ്ട്. വളരെ നന്ദി.”

ഈ പുരസ്‌കാരം പിന്നീട് അദ്ദേഹത്തിന് ബംഗളൂരിൽ പോയി നേരിട്ട് നല്‍കാൻ ഞങ്ങൾ തീരുമാനിച്ചു. അപ്പോഴാണ് അമ്മു ജോർജിന്റെ മരണവിവരം അറിയുന്നത്. കുറച്ചു ദിവസങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ് അദ്ദേഹത്തെ വിളിച്ചപ്പോൾ തമ്മിൽ കാണാമല്ലോ എന്നു പറഞ്ഞു. അങ്ങനെ ബെൻസൺ ക്രോസ് റോഡിലെ മംഗല്യ റെസിഡൻസിയിൽ ഞങ്ങൾ എത്തി. അവിടെ എത്തുമ്പോൾ എന്തെന്നില്ലാത്ത ഒരു ആശങ്കയുണ്ടായിരുന്നു - പുരസ്‌കാരവുമായി പോകുന്നതിൽ പ്രത്യേകിച്ച്. എന്നാൽ, എല്ലാ ആശങ്കകളേയും അപ്രസക്തമാക്കുന്ന തരത്തിൽ അദ്ദേഹവും മകൾ ഷേബാ തയ്യിലും ഞങ്ങളെ സ്‌നേഹപൂർവം സ്വീകരിച്ചു. അന്ന് ജീത് തയ്യിൽ യാത്രയിലായിരുന്നു.

വാക്കുകൾക്കിടയിൽ ഒരു ജീവിതകാലം ജീവിച്ച ഒരാളുടെ ചാരുതയോടെ ടി.ജെ.എസ് സംസാരിച്ചു. മൃദുസംഭാഷണം പഴയ ന്യൂസ്‌റൂം യുദ്ധങ്ങളിലേക്കും മഷിയുടെ ഗന്ധത്തിലേക്കും ടൈപ്പ്‌റൈറ്ററുകളുടെ ശബ്ദത്തിലേക്കും അദ്ദേഹം ഒരിക്കലും ഉപേക്ഷിക്കാത്ത ക്രാഫ്‌റ്റുകളിലേക്കും പോകുന്നതായി ഞങ്ങൾക്ക് അനുഭവപ്പെട്ടു. ചടങ്ങോ കരഘോഷമോ ഒന്നും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. പങ്കിട്ടവിശ്വാസത്തിന്റെ ഒരു അടയാളം പോലെയാണ് പുരസ്‌കാരം അദ്ദേഹത്തിന്റെ കൈകളിലേക്ക് പകർന്നത്. പത്രപ്രവർത്തനം അതിന്റെ ഏറ്റവും മികച്ച അവസ്ഥയിൽ, ഒരു തൊഴിലല്ല, മറിച്ച് ഒരു കടമയാണ് എന്ന് തെളിയിക്കാൻ, നൽകാൻ പാഠങ്ങൾ മാത്രം ബാക്കിയായ ഒരാളുടെ ദയാലുത്വത്തോടെ അദ്ദേഹം അത് സ്വീകരിച്ചു.

മൂന്ന് പതിറ്റാണ്ടുകൾക്കു മുന്‍പ് മദിരാശിയിൽവെച്ച് ശബ്ദങ്ങളും ആശയങ്ങളും നിറഞ്ഞ ഒരു കോൺഫറൻസ് ഹാളിൽ വെച്ചാണ് ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ ആദ്യമായി കാണുന്നത്. അദ്ദേഹം എഴുതുന്നതുപോലെത്തന്നെ സംസാരിച്ചു - വൃത്തിയായി, കൃത്യമായി, ഒന്നും പാഴാക്കാതെ. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ബൗദ്ധികവ്യക്തതയിലും ധൈര്യത്തിലും നിന്ന് പഠിച്ചുകൊണ്ട് അന്നുമുതൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ എഴുത്ത് പിന്തുടർന്നു. ടി.ജെ.എസ്സിന് പത്രപ്രവർത്തനം ഒരുതരം ഭക്തിയും അച്ചടക്കത്തിന്റെ ഒരു ‘മതവും’ ആയിരുന്നു. നാട്ടിൽ തിരിച്ചെത്തിയ ശേഷം മൂന്ന് പതിറ്റാണ്ടോളം അദ്ദേഹം ആയിരത്തിലേറെ ലേഖനങ്ങൾ ന്യൂ ഇന്ത്യൻ എക്‌സ്പ്രസ്സിലും സമകാലിക മലയാളത്തിലും എഴുതി. ഒരിക്കലും ഒരു സമയപരിധിയും തെറ്റിച്ചില്ല. സമകാലിക മലയാളത്തിന്റെ ശില്പികളിൽ ഒരാളായ ടി.ജെ.എസ് ഒരു മഹാത്ഭുതമാണെന്ന് ഒരിക്കൽ പത്രാധിപരായ ജയചന്ദ്രൻ നായർ എന്നോട് പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. രണ്ടുപേരും ഏതാനും മാസങ്ങൾക്കുള്ളിലാണ് വിടപറഞ്ഞത്.

ബംഗളൂരുവിലെ ആ പ്രഭാതം ഇന്നും ഓർക്കുന്നു. മാറിമറിയുന്ന മാധ്യമലോകത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വേവലാതി അദ്ദേഹത്തിൽ കണ്ടില്ല. വേഗത, സാങ്കേതികവിദ്യ, അധികാരത്തിന്റെ കനത്ത കൈകൾ... അദ്ദേഹം അതിനെക്കുറിച്ചൊന്നും അപ്പോൾ പരാതിപ്പെട്ടില്ല. കൂടുതൽ ചിന്തിക്കാനും വ്യക്തമായി എഴുതാനും ഉയർന്നുനിൽക്കാനും അദ്ദേഹം ആവശ്യപ്പെട്ടു. ഞങ്ങൾ ഇറങ്ങുമ്പോൾ അദ്ദേഹം ഞങ്ങളെ വാതിലിനടുത്തേക്ക് കൊണ്ടുപോയി. ഒരു റോസാപുഷ്പം ഞങ്ങൾക്ക് തന്നു. സ്‌നേഹത്തിന്റെ, കരുതലിന്റെ ആ സുഗന്ധം ഞങ്ങളെയാകെ വിസ്മയിപ്പിച്ചു.

ചില ജീവിതങ്ങൾ ശാന്തമായ നദികൾപോലെ ഒഴുകുന്നു. അവയുടെ ഒഴുക്കിൽ സ്ഥിരതയുള്ളതും ആഴമുള്ളതും വഴങ്ങാത്തതുമായ അപൂർവം വ്യക്തിത്വങ്ങൾ ചിലപ്പോൾ നമ്മൾ കണ്ടുമുട്ടാറുണ്ട്. റ്റി.ജെ.എസ് ജോർജിന്റേത് അത്തരമൊരു ജീവിതമായിരുന്നു. അദ്ദേഹം വാക്കുകളിൽ വിശ്വസിച്ചു, യുക്തിയിൽ വിശ്വസിച്ചു, സത്യത്തെ ഒരു കടമയായും ദൃഷ്ടാന്തമായും കരുതി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നൂറ്റാണ്ട് ശബ്ദത്താൽ നിറഞ്ഞിരുന്നു. പക്ഷേ, അദ്ദേഹം വ്യക്തത തേടിക്കൊണ്ടിരുന്നു.

സ്വാതന്ത്ര്യലബ്‌ധിയുടെ വർഷത്തിൽ ഇംഗ്ലീഷ് സാഹിത്യത്തിൽ ഒരു ബിരുദവും ഒരുപിടി സ്വപ്നങ്ങളുമായി ബോംബെയിലെത്തിയ റ്റി.ജെ.എസ് ആ നഗരത്തെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആദ്യത്തെ ന്യൂസ്‌റൂമായി മാറ്റി. തിടുക്കമില്ലാതെ വേഗതയിലും ഭയമില്ലാതെ കൃത്യതയിലും മാധ്യമ പ്രവർത്തനം അദ്ദേഹത്തിന്റെ തപസ്യയായി

പട്‌നയിൽ, ദി സെർച്ച്‌ലൈറ്റിന്റെ എഡിറ്റർ എന്ന നിലയിൽ അധികാരത്തിനു മുന്നിൽ വഴങ്ങാൻ അദ്ദേഹം വിസമ്മതിച്ചു. ഭരണകൂടത്തിനെതിരായി എഴുതിയ മുഖപ്രസംഗങ്ങൾക്ക് രാജ്യദ്രോഹക്കുറ്റമായിരുന്നു വില. ഹസാരിബാഗ് ജയിലിൽ കിടന്ന കാലത്ത് കൂടുതൽ ഉറച്ചവിശ്വാസമുള്ളവനായി ജീവിക്കാൻ അദ്ദേഹം പ്രതിജ്ഞയെടുത്തു. ആ അനുഭവപാഠങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തോടൊപ്പം ഭൂഖണ്ഡങ്ങൾ കടന്ന് സഞ്ചരിച്ചു - ഹോങ്കോങ്ങിൽ, ന്യൂയോർക്കിൽ, വീണ്ടും ഏഷ്യയിൽ. റ്റി.ജെ.എസ്സിന്റെ എഴുത്ത് ഒരിക്കലും പ്രീതി തേടിയുള്ള സഞ്ചാരമായിരുന്നില്ല. അത് എത്ര അസുഖകരമാണെങ്കിലും അസൗകര്യകരമാണെങ്കിലും അദ്ദേഹം സത്യത്തെ അന്വേഷിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു.

ഇന്ത്യയിലേക്ക് മടങ്ങിയെത്തിയപ്പോൾ ബംഗളൂരു അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശാന്തമായ താവളമായി മാറി. അവിടെനിന്ന്, ഇക്കാലമത്രയും ഇടവേളയില്ലാതെ, അപൂർവമായ കൃത്യതയോടെ എഴുതി. സംസാരിച്ചു. മൂർച്ചയുള്ള വാക്കുകൾ, ധാർമികതയിൽ ഉറപ്പിച്ച വാദങ്ങൾ. വാക്കുകൾ ഒരു പൊതുട്രസ്റ്റ് ആണെന്നും വ്യക്തിപരമായ സ്വത്തല്ലെന്നും അദ്ദേഹം എഴുതി.

വി.കെ. കൃഷ്‌ണമേനോൻ, എം.എസ്. സുബ്ബുലക്ഷ്മി, നർഗീസ്, ഇന്ത്യയുടെ ദീർഘകാല ശിഥിലീകരണം തുടങ്ങിയ കൃതികൾ റ്റി.ജെ.എസ്സിന്റെ ധിഷണയുടെ പര്യായങ്ങളാണ്. എല്ലായ്പ്പോഴും അദ്ദേഹം ഒരു ബോധ്യത്തിലേക്ക് മടങ്ങി: പത്രപ്രവർത്തനം സന്തോഷിപ്പിക്കാനല്ല, ചോദ്യം ചെയ്യാനാണ്. അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ പറഞ്ഞു: “ഒരു രാജ്യവും അതിന്റെ ഭരണാധികാരികളും തങ്ങളെ വിമർശിക്കരുതെന്ന് തോന്നാൻ തുടങ്ങിയാൽ - പ്രത്യേകിച്ച് പത്രപ്രവർത്തകർ - അതിൽ എന്തോ പന്തികേടുണ്ടെന്നു കരുതണം” അതായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയം, അദ്ദേഹത്തിന്റെ അദ്ധ്യാപനരീതി, അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിശ്വാസം. ശബ്ദത്തെ വാർത്തയായി തെറ്റിദ്ധരിക്കുന്ന ഒരു കാലഘട്ടത്തിൽ റ്റി.ജെ.എസ് അപൂർവമായ ഒരു സത്തയ്ക്കുവേണ്ടി നിലകൊണ്ടു: നിശ്ശബ്ദബോധ്യത്തിന്റെ പ്രഭാവശക്തി.

റ്റി.ജെ.എസ്സിന് വിശാലമായ കാഴ്ചപ്പാടുകളും നിലപാടുകളും ഉണ്ടായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന് നടനത്തെ ഇഷ്ടമല്ലായിരുന്നു, അധികാരത്തെ അവിശ്വസിച്ചു. ഫാഷനോട് നിശ്ശബ്ദമായ അക്ഷമയും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒരു ആഴ്ചയിൽ ഒരു നയത്തെ പ്രശംസിക്കാനും അടുത്ത ആഴ്ചയിൽ തള്ളിക്കളയാനും അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന് സ്ഥിരത എന്നാൽ മുദ്രാവാക്യങ്ങളല്ല, സത്തയാണ്, മാനദണ്ഡങ്ങളാണ്.

കഠിനഹൃദയനാകാതെതന്നെ അദ്ദേഹത്തിന് തീക്ഷ്‌ണമായ നിലപാടെടുക്കാൻ കഴിയും. മോദി@20: ഡ്രീംസ് മീറ്റിംഗ് ഡെലിവറി പോലുള്ള ഒരു വാല്യം ‘രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ ഗീത’ എന്ന് വാഴ്ത്തപ്പെട്ടപ്പോൾ, അദ്ദേഹം യഥാർത്ഥ ഗീതയിലേക്ക്, സംയമനത്തേയും ത്യാഗത്തേയും കുറിച്ചുള്ള അതിന്റെ വാക്യങ്ങളിലേക്ക് തിരിഞ്ഞു ചോദിച്ചു: ഈ വരികൾ നമ്മൾ ഗൗരവമായി എടുത്താൽ രാഷ്ട്രീയം എങ്ങനെയിരിക്കും? ഔചിത്യമായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ ലക്ഷ്യം. പേരുകൾ ഇല്ലാതാക്കുന്നതോ ചരിത്രം മാറ്റിയെഴുതുന്നതോ തെരുവുകളുടെ പേര് മാറ്റുന്നതോ ഒരു സംസ്‌കാരത്തെ ശുദ്ധീകരിക്കുന്നില്ലെന്ന് അദ്ദേഹത്തിന് അറിയാമായിരുന്നു. മറിച്ച്, അത് അതിനെ ദരിദ്രമാക്കുന്നു. ഒരു മഹത്തായ രാഷ്ട്രം വളരുന്നത് അതിന്റെ ഭൂതകാലം മറന്നുകൊണ്ടല്ല, അത് കൂടുതൽ വായിച്ചുകൊണ്ടാണ്, ഓർമിച്ചുകൊണ്ടാണ്- അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.

ബാബ്‌റി മസ്ജിദ് തകർക്കലിനെക്കുറിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ലേഖനങ്ങളിലും ഇതേ ധാർമിക വ്യക്തത ഉണ്ടായിരുന്നു. ‘ഗൂഢാലോചനയുടെ അഭാവത്തിൽ’ കോടതി കുറ്റവിമുക്തനാക്കിയതിന് ആസൂത്രണം, നേതൃത്വം, ഉദ്ദേശ്യം എന്നിവയുടെ വസ്തുതകൾ ഇല്ലാതാക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല എന്ന് അദ്ദേഹം എഴുതി. ലിബർഹാൻ കമ്മിഷനെ - ‘സൈന്യസമാനമായ അച്ചടക്കം’, ‘നന്നായി ആസൂത്രണം ചെയ്തതും ആസൂത്രിതവുമായത്’ - ഉദ്ധരിച്ച് അദ്ദേഹം കൂടുതൽ ചോദ്യങ്ങൾ ചോദിച്ചു: പൊളിക്കലിനെ സമർപ്പണം എന്ന് വിളിക്കുമ്പോൾ നിയമവാഴ്ച എന്തായിത്തീരും? വിശ്വാസം വസ്തുതയെ എഡിറ്റ് ചെയ്യാൻ തുടങ്ങുമ്പോൾ ഒരു റിപ്പബ്ലിക്കിന് എന്ത് സംഭവിക്കും? റ്റി.ജെ.എസ്സിന്റെ ചോദ്യങ്ങൾ മൂർച്ചയുള്ളതായിരുന്നു.

ഒരു ജീവചരിത്രകാരൻ എന്ന നിലയിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ രചനകൾക്ക് ഒരു പ്രത്യേക ശൈലിയും ഉൾക്കാമ്പുമുണ്ടായിരുന്നു. ഇന്ത്യൻ പത്രപ്രവർത്തനത്തിലെ ഒരു മുൻനിര വ്യക്തിയായിട്ടാണ് അദ്ദേഹം പോത്തൻ ജോസഫിനെ കണ്ടത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നർമബോധം, ചാരുത, പത്രപ്രവർത്തന സത്യസന്ധത എന്നിവയ്ക്ക് റ്റി.ജെ.എസ് ഊന്നൽ നൽകി. പൊതുതാല്പര്യമുള്ള പത്രപ്രവർത്തനത്തിന് ഉയർന്ന നിലവാരം നൽകിയ ജോസഫിന്റെ നേതൃത്വത്തേയും ധൈര്യത്തേയും റ്റി.ജെ.എസ്. ജോർജ് പ്രകീർത്തിച്ചു. റ്റി.ജെ.എസ്സിന്റെ വിഷയങ്ങളിൽ, തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെട്ട ദേശസ്നേഹിയെക്കുറിച്ചുള്ള തന്റെ ആശയത്തോട് ഏറ്റവും അടുത്തുനിൽക്കുന്നത് വി.കെ. കൃഷ്‌ണമേനോൻ ആയിരുന്നു - ബുദ്ധിമാനും പരുഷസ്വഭാവിയും അനിവാര്യനും. റ്റി.ജെ.എസ്സിന്റെ ജീവചരിത്രം മേനോനെ ഒരു വിശുദ്ധനായിട്ടല്ല, മറിച്ച് ആധുനിക ഇന്ത്യയുടെ ശില്പിയായിട്ടായിരുന്നു അവതരിപ്പിച്ചത്: വൈകാരികനും എന്നാൽ വിദേശനയത്തിൽ ദീർഘവീക്ഷണമുള്ളവനും സംസാരത്തിൽ നിർഭയനും. തന്റെ അന്തിമവിധിന്യായത്തിൽ ഗാന്ധി, നെഹ്റു, പട്ടേൽ, ആസാദ് എന്നിവരോടൊപ്പം ചേർന്നുനിൽക്കുന്നതായ ഒരു വ്യക്തിത്വമായിരുന്നു മേനോന്റേത്.

1975-ലെ അടിയന്തരാവസ്ഥയെ റ്റി.ജെ.എസ് ജോർജ് ഒരിക്കലും തന്റെ വിമർശന എഴുത്തുകളിൽനിന്നും ഒഴിവാക്കിയിട്ടില്ല. രാജ്യം അത് ഒരിക്കലും മറക്കാൻ അനുവദിക്കില്ലെന്നു അദ്ദേഹം എഴുതി. ജനാധിപത്യത്തിന്റെ തകർച്ചയ്ക്കുള്ള ഏറ്റവും ഇരുണ്ട റിഹേഴ്‌സൽ എന്നാണ് അദ്ദേഹം അതിനെ വിശേഷിപ്പിച്ചത് - ഇന്ദിരാഗാന്ധി അധികാരം നിയമത്തിന് മുകളിലാണെന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ച നിമിഷം. കൂട്ട അറസ്റ്റുകളേയും പൊലീസ് ക്രൂരതയേയും കുറിച്ച് അദ്ദേഹം ചരിത്രമായിട്ടല്ല, മറിച്ച് ഒരു മുന്നറിയിപ്പായി എഴുതി. 1975-ല്‍ ഇന്ത്യയെ രണ്ടായി വിഭജിച്ചു: ഭയത്തിന് മുന്‍പുള്ള രാഷ്ട്രം, അതിനുശേഷമുള്ളത്. അടിയന്തരാവസ്ഥ, വിയോജിപ്പുകളെ നിശ്ശബ്ദമാക്കുക മാത്രമല്ല ചെയ്തത്. അത് പാർലമെന്റിനെത്തന്നെ മറ്റൊരു തരത്തിൽ പുനരുജ്ജീവിപ്പിച്ചു. ചിന്തിക്കാതെ ആർപ്പുവിളിക്കാൻ പരിശീലിപ്പിച്ച എം.പിമാരെ വളർത്തി. ആ സംസ്‌കാരം, ഇന്ദിരാഗാന്ധിയോടെ അവസാനിച്ചില്ല. അതിന്റെ മുദ്രാവാക്യങ്ങൾ ഇപ്പോഴുമുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹം മുന്നറിയിപ്പ് നൽകി.

റ്റി.ജെ.എസ്സിനെപ്പോലുള്ള ഒരാളുടെ ജീവിതത്തെ ഒടുവിൽ എന്തുവെച്ചാണ് അളക്കേണ്ടത്? എല്ലാ ചോദ്യങ്ങളിലും അദ്ദേഹം ശരിയായിരുന്നു എന്നല്ല. അദ്ദേഹം ക്ഷമയോടെ ചോദിക്കുകയും ഉത്തരങ്ങൾ കേൾക്കാൻ ശ്രദ്ധയോടെ ഇരിക്കുകയും ചെയ്തു. പത്രപ്രവർത്തനത്തിന് വഴക്കം ആവശ്യമാണ്, പക്ഷേ, അദ്ദേഹം ഒരിക്കലും ആരുടെ മുന്‍പിലും കുമ്പിട്ടിരുന്നിട്ടില്ല. ഒരു വലിയ രാജ്യത്തിന് ജാഗ്രതാശബ്ദങ്ങൾ ആവശ്യമാണെന്നും വിമർശനം സഹിക്കാൻ കഴിയാത്ത സർക്കാരുകൾക്ക് പൗരന്മാരേയും സഹിക്കാൻ കഴിയില്ലെന്നും അദ്ദേഹത്തിന് അറിയാമായിരുന്നു.

പത്രപ്രവർത്തനം ഒരു തൊഴിലല്ല, മറിച്ച് ഒരു ധാർമിക പ്രവൃത്തിയാണെന്നും സത്യം സൗകര്യങ്ങളിലൂടെ വഴുതിവീഴാതിരിക്കാനല്ല ദൈനംദിന പോരാട്ടമാണെന്നും അദ്ദേഹം വിശ്വസിച്ചു. ലക്ഷ്യബോധത്തോടെ, ഇത്രയും വ്യക്തതയോടെ എഴുതിയവർ ചുരുക്കമാണ്, അതനുസരിച്ച് ജീവിച്ചവരും ചുരുക്കം.

റ്റി.ജെ.എസ് കടന്നുപോയി. എന്നിട്ടും അദ്ദേഹം നിർമിച്ച ന്യൂസ്റൂം ഇപ്പോഴും സജീവമാണ്. പത്രപ്രവർത്തനം അതിന്റെ ഏറ്റവും മികച്ച അവസ്ഥയിൽ, അധികാരത്തിന്റെ പ്രതിധ്വനിയല്ല, മറിച്ച് അതിന്റെ വിപരീത ശബ്ദങ്ങളാണെന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതം നമ്മെ ഓർമിപ്പിക്കുന്നു. ജയിലുകൾ, സർക്കാരുകൾ, ഫാഷനുകൾ, മങ്ങിപ്പോകുന്ന സാമ്രാജ്യങ്ങൾ എന്നിവയെ അദ്ദേഹം നേരിട്ടു. പക്ഷേ, അദ്ദേഹം ഒരിക്കലും തന്റെ നിലപാട് ഉപേക്ഷിച്ചില്ല. അത് വ്യക്തവും സംക്ഷിപ്തവും അചഞ്ചലവുമായിരുന്നു. റ്റി.ജെ.എസ് അവശേഷിപ്പിച്ച വാക്കുകൾ വിലപിക്കുന്നില്ല; അവ നമ്മെ ചുറ്റിമുറുക്കിയിട്ടുണ്ട്. “സത്യം ഇടറിയേക്കാം, പക്ഷേ, നമ്മൾ ഒരിക്കലും മുട്ടുകുത്തരുത്” ആ താക്കീത് കേവലം പത്രപ്രവർത്തകർക്ക് മാത്രമുള്ളതായിരുന്നില്ല.

(ലേഖകൻ എം.ജി. സർവകലാശാല ഇന്റർ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റി സെന്റർ ഫോർ സോഷ്യൽ സയൻസ് റിസർച്ച് ഡയറക്ടറും രാജ്യാന്തരപഠന വിദഗ്ദ്ധനുമാണ്).