രാഷ്ട്രീയം എന്നും ഒരു മായക്കണ്ണാടിയാണ്. അതില്‍ കാണുന്നതൊക്കെ സത്യമല്ല, മറിച്ച് പ്രതിഫലിക്കുന്ന നിഴലുകള്‍. ഒരിക്കല്‍ തെളിഞ്ഞുകാണിച്ച മുഖം, അടുത്ത നിമിഷം പെട്ടെന്ന് മങ്ങിപ്പോകും. ചിലപ്പോള്‍ കണ്ണാടി നമ്മെ ഭാവിയില്‍ കാണിക്കും, ചിലപ്പോള്‍ ചരിത്രത്തിന്റെ കുടിലുകളിലേക്കും നമ്മെ വലിച്ചിഴയ്ക്കും.

ആ മായക്കണ്ണാടിയില്‍ ഒരിക്കല്‍ തെളിഞ്ഞുനിന്നത് അരവിന്ദ് കെജ്രിവാളിന്റെ പ്രതിബിംബമായിരുന്നു. പൗരാവകാശങ്ങളുടെ സൈനികന്‍, ജനവിരുദ്ധ ഭരണകൂടത്തിനെതിരെ ഏകാകിയായി നിലകൊണ്ട പോരാളി, ഗുരുവായ അണ്ണാ ഹസാരെയുടെ ചുമലുകളില്‍ കയറി ഉയര്‍ന്ന വിപ്ലവകാരി, എല്ലാം ഒരുമിച്ച്. ജനക്കൂട്ടം തെരുവില്‍ മുഴങ്ങി, വിദേശത്ത് താമസിക്കുന്ന ഇന്ത്യക്കാര്‍ കോടികള്‍ നല്‍കി, നാട്ടിലെ സാധാരണക്കാര്‍ തങ്ങളുടെ പോക്കറ്റുകള്‍ തുറന്ന് സംഭാവന നല്‍കി. ജനങ്ങള്‍ കരുതിയത് ഈ കണ്ണാടിയില്‍ അവര്‍ക്ക് ഒരിക്കലും കാണാത്ത പുതിയ ഇന്ത്യയുടെ പ്രതിബിംബം തെളിഞ്ഞുവെന്ന്. എന്നാല്‍ അധികാരത്തിന്റെ നടപ്പുരകളില്‍ കടന്നെത്തിയപ്പോള്‍, ആ പ്രതിബിംബം പതുക്കെ രൂപം മാറ്റി. കൂട്ടുകാരെ പിന്നിലാക്കി, പ്രസ്ഥാനം തീര്‍ത്തവരെ വശങ്ങളിലേക്ക് തള്ളി, അദ്ദേഹം ഒറ്റയ്ക്കു മുന്നേറി. ഒരിക്കല്‍ മോദിയെ ''ഏകാധിപതി'' എന്നു വിളിച്ച നേതാവ്, പാര്‍ട്ടിക്കുള്ളില്‍ തന്നെയാണ് അധികാരത്തിന്റെ ചങ്ങലയാല്‍ എല്ലാവരെയും ബന്ധിച്ചത്.

മാധ്യമങ്ങളെയും കണ്ണാടിയാക്കാന്‍ ശ്രമിച്ചു കെജ്രിവാള്‍. ഒരിക്കല്‍ ബിജെപിയെ വിമര്‍ശിച്ചിരുന്ന രീതികള്‍ തന്നെ സ്വീകരിച്ചു. പരസ്യങ്ങള്‍ തടഞ്ഞു, വിമര്‍ശനാത്മക മാധ്യമങ്ങള്‍ക്ക് വാതിലടച്ചു. കണ്ണാടിയില്‍ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നത് ഒരേയൊരു മുഖം മാത്രം - അരവിന്ദ് കെജ്രിവാളിന്റെ മുഖം. കോടികള്‍ ചെലവഴിച്ച്, ടെലിവിഷനിലും പത്രങ്ങളിലും തെരുവിലെ ഭീമന്‍ പോസ്റ്ററുകളിലും തെളിഞ്ഞുനിന്ന മുഖം. പക്ഷേ, മായക്കണ്ണാടിക്ക് സ്വന്തം നിയമങ്ങളുണ്ട്. ഇന്നലെ മുഴുവന്‍ തെളിഞ്ഞുനിന്ന മുഖം, ഇന്ന് പൂര്‍ണമായും അപ്രത്യക്ഷമാണ്. അഴിമതിയുടെ കേസുകളില്‍ കുടുങ്ങി ജയിലിലടയ്ക്കപ്പെട്ട നേതാവ്, ഇപ്പോള്‍ ജനങ്ങളുടെ കണ്ണില്‍ തന്നെ ഇല്ലാതായി. ഒരിക്കല്‍ തെരുവില്‍ മുഴങ്ങിയിരുന്ന ആ പേര്, ഇന്ന് നിശ്ശബ്ദതയുടെ ഇടനാഴികളില്‍ മാത്രം പ്രതിധ്വനിക്കുന്നു.

അതേസമയം, പഞ്ചാബിലെ കണ്ണാടിയില്‍ തെളിഞ്ഞുനില്‍ക്കുന്ന പ്രതിബിംബം മറ്റൊരാളുടേതാണ് ഭഗവന്ത് മാന്‍. ഒരിക്കല്‍ ''കൂടെക്കാണാന്‍'' മാത്രമായി കരുതിയ ആളാണ് ഇന്ന് എല്ലാ കണ്ണാടികളിലും പ്രത്യക്ഷമാകുന്നത്. കെജ്രിവാളിന്റെ പ്ലേബുക്ക് പിന്തുടര്‍ന്ന്, അദ്ദേഹം ഇന്ന് എപ്പോഴും ദൃശ്യമാനവന്‍. ടെലിവിഷന്‍ ചാനലുകളിലോ അഭിമുഖങ്ങളിലോ സോഷ്യല്‍ മീഡിയയിലോ തെരുവിലെ പോസ്റ്ററുകളിലോ എല്ലായിടത്തും. ദേശീയ മാധ്യമങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണം ബിജെപിയുടെ കയ്യിലാണെങ്കിലും, മാന്റെ അഭിമുഖങ്ങള്‍ അവിടെ പ്രാധാന്യത്തോടെ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. പഞ്ചാബിന്റെ തെരുവുകളില്‍ കാണുന്ന പോസ്റ്ററുകളില്‍ ഇന്ന് തെളിഞ്ഞുനില്‍ക്കുന്നത് മാന്റെ മുഖമാണ്. കെജ്രിവാളിന്റെ മുഖം അവിടെ നിന്നുപോലും പൂര്‍ണമായും അപ്രത്യക്ഷമാണ്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ, ശേഷിക്കുന്ന ഏക ശക്തി ഇപ്പോഴും ആംആദ്മി പാര്‍ട്ടിയാണെങ്കിലും, 2022ലെ പോലെ ഭൂകമ്പസദൃശ ഭൂരിപക്ഷം വീണ്ടും ആവര്‍ത്തിക്കപ്പെടുമെന്നുറപ്പ് ഇല്ല. കണ്ണാടി ഒരിക്കലും ഒരേ ചിത്രം രണ്ടുതവണ കാണിക്കാറില്ല. കോണ്‍ഗ്രസ് തന്റെ ആഭ്യന്തരകലഹങ്ങള്‍ ശമിപ്പിച്ച്, രാഹുല്‍ ഗാന്ധിയുടെ ഇടപെടലുകള്‍ നിയന്ത്രിച്ച്, നേതൃത്വത്തില്‍ ഏകോപനം കൊണ്ടുവരാന്‍ കഴിഞ്ഞാല്‍, അവര്‍ വീണ്ടും പഞ്ചാബില്‍ ഗൗരവമുള്ള പ്രതിബിംബമായി ഉയര്‍ന്നു വരും. ദൃശ്യമാനത തന്നെയാണ് ശക്തി. പഞ്ചാബില്‍ ദൃശ്യമാകുന്നത് ഭഗവന്ത് സിംഗ് മാന്‍ തന്നെയാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മുഖമാണ് സംസ്ഥാനത്തും ഇന്ത്യയിലുമുള്ള ആംആദ്മി പാര്‍ട്ടിയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നത്, പത്രസമ്മേളനങ്ങളിലൂടെയും മാധ്യമപ്രഖ്യാപനങ്ങളിലൂടെയും. ആംആദ്മിയുടെ മുഖമായി സ്വയം ഉയര്‍ത്തിക്കാട്ടാന്‍ കെജ്രിവാള്‍ ചെയ്തതുപോലെ തന്നെയാണ് ഇന്ന് മാന്‍ ചെയ്യുന്നത്. സ്വന്തം പ്രതിഛായ രൂപപ്പെടുത്താന്‍ കെജ്രിവാള്‍ തന്റെ ഗുരുവായിരുന്ന അണ്ണാ ഹസാരെയെ ഉപയോഗിച്ചു, പക്ഷേ അധികാരത്തിലെത്തിയപ്പോള്‍ കരുണകൂടാതെ ഉപേക്ഷിച്ചു. ഇപ്പോള്‍ ആ പഴയ 'ഹരം' തന്നെ തിരിച്ചടിക്കുകയാണ്.

2027ലെ തെരഞ്ഞെടുപ്പ് ഇനി വെറും രണ്ട് വര്‍ഷം മാത്രം ദൂരെയാണ്. ഇന്നത്തെ കണ്ണാടിയില്‍ തെളിഞ്ഞുനില്‍ക്കുന്ന മുഖം ഭഗവന്ത് മാന്‍ തന്നെയാണ്. മാധ്യമപ്രകാശവും പരസ്യത്തിനുള്ള പണവും നഷ്ടപ്പെട്ട കെജ്രിവാള്‍, പാര്‍ട്ടിക്കുള്ളില്‍ പോലും അദൃശ്യനായ പ്രതിബിംബമായി മാറിക്കഴിഞ്ഞു. മായക്കണ്ണാടികള്‍ വിശ്വസ്തരല്ല. അവ നമ്മള്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്ന രൂപം കാണിക്കണമെന്നില്ല; നമ്മള്‍ മറയ്ക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്ന യാഥാര്‍ത്ഥ്യമാണ് അവ പുറത്തുകൊണ്ടുവരുന്നത്. അവ നമ്മെ നമ്മുടെ വയസിനെയും മുഖത്തിലെ ചുളിവുകളെയും കാണിക്കും. അരവിന്ദ് കെജ്രിവാളിന്റെ കാര്യത്തില്‍, അത് രാഷ്ട്രീയവയസ്സിന്റെ അനിവാര്യ പ്രതിബിംബമാണ്. അതിനാല്‍ തന്നെയാണ് ഇന്ന് രാഷ്ട്രീയ വൃത്തങ്ങളിലുടനീളം, തെരുവിലെ ചായക്കടകളിലും, നഗരങ്ങളുടെ സല്‍ക്കാര്യ മുറികളിലും ഒരേയൊരു ചോദ്യം മുഴങ്ങുന്നത്: 'അരവിന്ദ് കെജ്രിവാള്‍ എവിടെയാണ്?''