ഇറ്റലിയിലെ മെറ്റേറ; കല്ലില്‍ കൊത്തിയ മായാനഗരം

കല്ലുകളുടെ നഗരമായ 'മറ്റേറ' ഇറ്റലിയുടെ തെക്കുഭാഗത്താണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. പതിനായിരം വര്‍ഷങ്ങളായി തുടര്‍ച്ചയായി ജനവാസമുണ്ടായ ലോകത്തിലെ ചുരുക്കം ചില പുരാതന നഗരങ്ങളില്‍ മറ്റേറയും ഇടംപിടിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇതിനെപ്പറ്റി കൂടുതല്‍ മനസ്സിലാക്കാനാണ് അങ്ങോട്ടേക്ക് തിരിച്ചത്. പുഗ്ലിയ എന്ന സംസ്ഥാനത്തിന്റെ തലസ്ഥാനമായ ബാരിയിലാണ് ഫ്‌ലൈറ്റില്‍ എത്തിച്ചേര്‍ന്നത്. അവിടന്ന് ബസില്‍ അറുപത്തിയഞ്ച് കിലോമീറ്റര്‍ അകലെയുള്ള മറ്റേറയിലേക്കു പുറപ്പെട്ടു. പുഗ്ലിയയുടെ തൊട്ടടുത്ത് കിടക്കുന്ന ബസിലിക്കേറ്റ സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഭാഗമാണ് മറ്റേറ. 'ടോഫു' എന്നു വിളിക്കുന്ന ചുണ്ണാമ്പുകല്ലിന്റെ പ്രദേശങ്ങളിലൂടെയാണ് സഞ്ചരിച്ചത്. അത്തരം ഒരു മലയിലാണ് മറ്റേറ പട്ടണം വികസിപ്പിച്ചെടുത്തിരിക്കുന്നത്. മലകള്‍ തുരന്നു ഗുഹകളിലായിരുന്നു മനുഷ്യര്‍ താമസിച്ചിരുന്നത്. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടോടെ ഭൂരിഭാഗം ആളുകളും മെച്ചപ്പെട്ട ജീവിതസാഹചര്യം തേടി മറ്റിടങ്ങളിലേക്കു ചേക്കേറി. തീരെ പാവപ്പെട്ടവര്‍ മാത്രം അവശേഷിച്ചു. ഇറ്റലിയില്‍ മറ്റു ഭാഗങ്ങള്‍ വ്യാവസായിക വിപ്ലവത്തിനും നവോത്ഥാനത്തിനുമൊക്കെ ചുക്കാന്‍ പിടിച്ചപ്പോള്‍ മറ്റേറ മാത്രം ദാരിദ്ര്യത്തിന്റെ പടുകുഴിയിലായിരുന്നു.

ബസ് രണ്ടു മണിക്കൂര്‍കൊണ്ട് ഞങ്ങളെ മറ്റേറയിലെത്തിച്ചു. ഏതൊരു ചെറു യൂറോപ്യന്‍ പട്ടണത്തിലും കാണുന്ന കാഴ്ചകള്‍ - വൃത്തിയുള്ള വീഥികള്‍, വീഥിക്കിരുവശവും മരങ്ങള്‍, മനോഹരമായ കെട്ടിടങ്ങള്‍, സാവധാനം പോകുന്ന വാഹനങ്ങള്‍, വളര്‍ത്തുമൃഗങ്ങളെക്കൊണ്ട് നടക്കാനിറങ്ങിയവര്‍.

ഞങ്ങള്‍ പട്ടണത്തിന്റെ പഴയ ഭാഗത്തേക്ക് നടന്നു. അവിടെ രണ്ടു സാസ്സികള്‍ അഥവാ ഗുഹാ പ്രദേശങ്ങളുണ്ട്. സാസ്സി കാവിയോസോയും സാസ്സി ബാരിസാനോയും. കാവിയോസോ കാണാനാണ് ആദ്യം പോയത്. ഏറ്റവും പഴയ ഗുഹകള്‍ ഇവിടെയാണ്. പോകുന്ന വഴിക്കു പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടില്‍ പണിത പലാസോ ഡെല്‍ സെഡൈല്‍ കണ്ടു. പണ്ടത്തെ അധികാരകേന്ദ്രമായിരുന്നു അത്. കെട്ടിടത്തിനു മുകളിലായി രണ്ടു വിശുദ്ധരുടെ പ്രതിമ. കമാനത്തിനിരുവശങ്ങളിലുമായി നാല് സ്ത്രീ പ്രതിമകള്‍. കൂടുതലും ആണ്‍ പ്രതിമകളെയാണ് മുന്‍പ് ഇറ്റലിയില്‍ കണ്ടിരുന്നത്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ആ പ്രതിമകള്‍ കൗതുകമുണര്‍ത്തി. ഒന്നിന്റെ കയ്യില്‍ പാമ്പ് ചുറ്റിപ്പിടിച്ചിരിക്കുന്നു, രണ്ടാമത്തേതിന്റെ കയ്യില്‍ ഒരു പൊട്ടിയ തൂണ്, മൂന്നാമത്തേത് ഒരു ഗ്ലാസ്സിലേക്ക് വീഞ്ഞൊഴിക്കുന്നു, നാലാമത്തേത് ഒരു വാളും തുലാസും പിടിച്ചിരുന്നു. പ്രതിമകള്‍ അലങ്കാരമായിരുന്നില്ല. വിവേകം, ഉള്‍ക്കരുത്ത്, അച്ചടക്കം, ത്യാഗം എന്നിവയെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്തു. അകത്തേക്കു പ്രവേശനമില്ലായിരുന്നു. ബ്രെഡ്, ചീസ്, തുടങ്ങിയവയുടെ വില നിര്‍ണ്ണയിക്കുക, വെള്ളത്തിന്റെ കരം പിരിക്കുക, തര്‍ക്കങ്ങള്‍ പരിഹരിക്കുക തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങള്‍ ഈ ടൗണ്‍ഹാളില്‍വെച്ചായിരുന്നു നടത്തിയിരുന്നത് എന്ന് അവിടെ എഴുതിവെച്ചിരുന്നു.

അവിടെ നിന്ന് ചെറിയ ഇടനാഴിയിലൂടെ ഒരു മലയുടെ അടിവാരത്തേക്കു നടന്നു. പന്ത്രണ്ട് ലെവലുകളിലായി 380 മീറ്റര്‍ താഴ്ച്ചയുണ്ട്. ഇരുവശങ്ങളിലും കെട്ടിടങ്ങളായിരുന്നു. പഴയകാല നിര്‍മ്മിതിയാണെന്ന് ഒറ്റനോട്ടത്തില്‍ മനസ്സിലാകും. പാറയില്‍ കൊത്തിയെടുത്ത ഭവനങ്ങളുള്ള മറ്റേറ പലസ്തീനിനോട് സാമ്യമുള്ളതിനാല്‍ ബൈബിള്‍ പ്രമേയമുള്ള സിനിമകളുടെ പ്രശസ്തമായ ചിത്രീകരണ സ്ഥലമാണ്. മെല്‍ ഗിബ്സണ്‍ നിര്‍മ്മിച്ച പാഷന്‍ ഓഫ് ക്രൈസ്റ്റ് എന്ന ചലച്ചിത്രം ചിത്രീകരിച്ചത് ഇവിടെയായിരുന്നു.

ഗുഹയിലെ ജീവിതം അദ്ദേഹത്തെ അക്ഷരാര്‍ത്ഥത്തില്‍ ഞെട്ടിച്ചു. ഉടന്‍ തന്നെ ഇവരെ മാറ്റിപ്പാര്‍പ്പിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങള്‍ ആരംഭിച്ചു. പട്ടണത്തിനു പുറത്തായി ഇവര്‍ക്കുവേണ്ടി ഗൃഹസമുച്ചയങ്ങള്‍ പണിതു. 1970-ഓടെ എല്ലാവരേയും അവിടെനിന്ന് മാറ്റിയിരുന്നു. അതോടെ ഗുഹകള്‍ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ടു. ഗുഹകള്‍ക്കിടയില്‍ നൂറ്റിയന്‍പതോളം ഗുഹാദേവാലയങ്ങള്‍ ഉണ്ടത്രേ. ഇവയെല്ലാം ഇപ്പോള്‍ യുനെസ്‌കോ പൈതൃക കെട്ടിടങ്ങളുടെ ഭാഗമാണ്. ഞങ്ങള്‍ നിന്നിരുന്ന വശത്തുള്ള ഗുഹകള്‍ 1980-ല്‍ ടൂറിസ്റ്റ് ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കായി നവീകരിക്കാന്‍ സര്‍ക്കാര്‍ അനുമതി നല്‍കിയതോടെ മറ്റേറയില്‍ 'നവോത്ഥാനം' നടന്നു. ഇന്ന് നവീകരിച്ച ഗുഹകള്‍ എല്ലാം തന്നെ ഹോട്ടലുകളായോ കഫെകളായോ കടകളായോ ആണ് പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നത്. നല്ല വിലയായതിനാല്‍ ധനികരായ ടൂറിസ്റ്റുകളാണ് കൂടുതലും അവിടെ താമസിക്കാന്‍ തയ്യാറാകുക. ഏറ്റവും താഴെക്കിടയില്‍ താമസിച്ചവരുടെ വീടുകളില്‍ താമസിക്കാന്‍ ധനികര്‍ പൈസ ചെലവാക്കുന്നു! 1993-ല്‍ മെഡിറ്ററേനിയന്‍ പ്രദേശത്തിനു പുറത്തുള്ള ഏറ്റവും മികച്ച ഗുഹാസമുച്ചയം എന്നുള്ള നിലയ്ക്ക് മറ്റേറയ്ക്ക് യുനെസ്‌കോ ലോക പൈതൃക പദവി നല്‍കി. അതോടെ ടൂറിസ്റ്റുകളുടെ കുത്തൊഴുക്ക് ആരംഭിച്ചു.

കുന്നിന്‍ചെരുവിലെ ഗുഹാവീടുകള്‍

ചില ഗുഹഭവനങ്ങളില്‍ ടൂറിസ്റ്റുകള്‍ക്കു പ്രവേശിക്കാം. അഞ്ചു യൂറോ ആണ് ചാര്‍ജ്ജ്. ഞങ്ങള്‍ കാസ ഗ്രോട്ടയാണ് സന്ദര്‍ശിച്ചത്. രാവിലെയായതിനാല്‍ മറ്റ് ടൂറിസ്റ്റുകള്‍ ഒന്നുമില്ലായിരുന്നു. ഒരു ചെറുപ്പക്കാരിയാണ് ടിക്കറ്റ് തന്നത്. ഞാന്‍ അവരോട് ഈ വീട് അവരുടെയാണോ എന്ന് അന്വേഷിച്ചു. അവര്‍ അല്ലെന്നു തലയാട്ടി. ഉടമസ്ഥ അല്പസമയത്തിനുള്ളില്‍ എത്തുമായിരിക്കുമെന്ന് പറഞ്ഞു. ഞങ്ങള്‍ ഗുഹയ്ക്കുള്ളില്‍ പ്രവേശിച്ചു. അവിടെ പാറ തുരന്നുണ്ടാക്കിയ ഒരു മുറി. ഈ മുറിയിലാണ് വിസില്ലോ കുടുംബം താമസിച്ചിരുന്നത്. മാതാപിതാക്കളും ഏഴു മക്കളുമടങ്ങുന്ന കുടുംബം. നേരെ തന്നെ കട്ടിലിട്ടിട്ടുണ്ട്. അടുത്ത് തടികൊണ്ടുള്ള അലമാരയും ഷെല്‍ഫും ഉണ്ട്. വശത്തുള്ള ചെറിയ ഗുഹയില്‍ അടുക്കള. ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന ഭരണികള്‍, കല്‍ച്ചട്ടികള്‍, ഇരുമ്പു പാത്രങ്ങള്‍ എല്ലാം പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ചിരുന്നു. തറയിലുള്ള ദ്വാരം ചില്ലുവെച്ച് മൂടിയിരുന്നു. ദ്വാരത്തില്‍ക്കൂടി നോക്കിയാല്‍ താഴെയൊരു ഗുഹപോലെ കാണാം. അതായിരുന്നു വെള്ള സംഭരണി. ഭിത്തിയില്‍ കുഞ്ഞു കുഞ്ഞു ദ്വാരങ്ങളിലായി പല നിത്യോപയോഗ വസ്തുക്കള്‍. പുറകുവശത്തുള്ള ചെറിയ ഗുഹയില്‍ നെയ്ത്തുയന്ത്രം. വശത്തുള്ള ചെറിയൊരു ഭാഗത്ത് കുതിരയുടെ പ്രതിമ. കുതിരയെ കെട്ടിയിരുന്നത് അവിടെയായിരുന്നെന്ന് എഴുതിവെച്ചിരുന്നു. ഒന്‍പത് മനുഷ്യരും കുതിരയും എല്ലാംകൂടി ഈ ഇടുങ്ങിയ സ്ഥലത്തു താമസിക്കുന്നത് ആലോചിക്കാന്‍ പോലും വയ്യ.

അവിടന്നിറങ്ങി നടക്കാന്‍ തുടങ്ങുമ്പോള്‍ ടിക്കറ്റ് തന്ന പെണ്‍കുട്ടി എന്നെ വിളിച്ച് ഉടമസ്ഥയെ പരിചയപ്പെടുത്തി. അറുപതു വയസ്സ് തോന്നിക്കുന്ന സ്ത്രീ. മുറി ഇംഗ്ലീഷില്‍ എന്റെ ചോദ്യങ്ങള്‍ക്ക് ഉത്തരം പറഞ്ഞു. ''ഞാന്‍ ജനിച്ചത് ഇവിടെയായിരുന്നു. എനിക്ക് ഒരു വയസ്സുള്ളപ്പോഴാണ് സര്‍ക്കാര്‍ തന്ന വീട്ടിലേക്ക് മാറിയത്. അച്ഛനും അമ്മയ്ക്കും ഇവിടെനിന്ന് മാറുന്നത് ഒട്ടും ഇഷ്ടമായിരുന്നില്ല. ഞങ്ങളുടെ അയല്‍ക്കാരെല്ലാം മാറിയിട്ട് പത്തു കൊല്ലങ്ങള്‍ക്കു ശേഷം സര്‍ക്കാര്‍ ബലാല്‍ക്കാരനേയാണ് ഞങ്ങളെ മാറ്റിയത്. മറ്റുള്ളവരുമായുള്ള അടുപ്പം നഷ്ടപ്പെട്ടെന്ന് അമ്മയെന്നും സങ്കടപ്പെടുമായിരുന്നു. പതിനഞ്ച് വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്കു മുന്‍പാണ് എനിക്ക് ഇവിടെ ഇങ്ങനെയൊരു സംരംഭം തുടങ്ങാന്‍ ആശയം തോന്നിയത്. സര്‍ക്കാര്‍ കുറച്ച് ധനസഹായം തന്നു. അതും എന്റെ സമ്പാദ്യവും എല്ലാം ചേര്‍ത്തുവെച്ചാണ് ഞാന്‍ പരിപാടി തുടങ്ങിയത്.''

അടുത്തുള്ള കടയില്‍ വെള്ളനിറത്തിലെ കോഴികളുടെ കളിമണ്‍ പ്രതിമ കണ്ടു. തലയും വാലും മാത്രമായിരുന്നു നിറമുള്ളത്. അത് നോക്കിനില്‍ക്കുന്നത് കണ്ട് കടയിലെ സ്ത്രീ അതെടുത്തൂതി. കുയിലിന്റെ ശബ്ദമായിരുന്നു കോഴി പുറപ്പെടുവിച്ചത്! അപ്പോഴാണ് അതൊരു വിസിലാണെന്നു മനസ്സിലായത്. ആ സ്ത്രീ അതിനെപ്പറ്റി പറഞ്ഞുതന്നു. കൊച്ചുകുട്ടികളെ അടക്കം ചെയ്ത പുരാതന കല്ലറകളില്‍നിന്നു കണ്ടെത്തിയതാണ് 'കുക്കു ഡി മറ്റേറ' എന്ന വിസില്‍. മറ്റേറയുടെ സാംസ്‌കാരിക ചിഹ്നമാണിത്. കമിതാക്കള്‍ സ്നേഹത്തിന്റെ പ്രതീകമായി പരസ്പരം കൈമാറുന്നത്. വിവാഹസമയത്ത് നവദമ്പതികളെ അനുഗ്രഹിക്കാന്‍ ഇതു സമ്മാനിക്കാറുണ്ട്. ഈസ്റ്റര്‍ കഴിഞ്ഞുവരുന്ന തിങ്കളാഴ്ച ദിവസം കുട്ടികള്‍ക്ക് ഈ കളിപ്പാട്ടം സമ്മാനിക്കാറുണ്ട്.

എന്നാല്‍, ഗുഹാദേവാലയങ്ങളില്‍വെച്ച് ഏറ്റവും വലുതായ സാന്‍ പിയെട്രോ പള്ളി ബാരിസാനോയിലാണ്. അവിടെയാണ് വിചിത്രമായ 'കോളാറ്റോയി' എന്ന ഡ്രയിനേജ് സീറ്റുകള്‍ കണ്ടത്. പള്ളിയുടെ ഭൂഗര്‍ഭ അറയില്‍ ഇരിപ്പിടം പോലെയും ഷെല്‍ഫുകള്‍ പോലെയും ഉണ്ടാക്കി വെച്ചിരുന്നു. മൃതദേഹം അഴുകുന്നതുവരെ മരിച്ച പുരോഹിതരെ ഈ സീറ്റുകളിലാണ് ഇരുത്തിയിരുന്നത്. പൂര്‍ണ്ണമായി അഴുകിക്കഴിഞ്ഞാല്‍ ബന്ധുക്കള്‍ എല്ലുകള്‍ എടുത്തുകൊണ്ടുപോയി സംസ്‌കരിക്കും. അതായിരുന്നു ഇവിടത്തെ രീതി. ഇപ്രകാരം ചെയ്യുന്നതുകൊണ്ട് മരിച്ചവര്‍ക്കു ഭൗമികജീവിതത്തോട് ക്രമേണ വിടപറയാന്‍ സാധിക്കുമെന്നാണ് വിശ്വാസം. നശിച്ചുപോകാത്ത അസ്ഥികള്‍ അനശ്വരമായ ആത്മാവിനെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നതുകൊണ്ടാണ് അതു മാത്രം സംസ്‌കരിക്കുന്നത്. തിരികെ നടക്കാന്‍ നേരം അവസാനം കണ്ടത് പാലൊമ്പാരോ ലുന്‍ഗോ എന്ന ജലസംഭരണിയായിരുന്നു. മഴവെള്ളവും നീരുറവയും ശേഖരിക്കുന്ന നഗരത്തിലെ കേന്ദ്ര മഴവെള്ള സംഭരണിയായാണ് ഇത് 1832-ല്‍ നിര്‍മ്മിച്ചത്. പതിനഞ്ച് മീറ്റര്‍ ആയിരുന്നു അതിന്റെ താഴ്ച. വെള്ളം ചോര്‍ന്നുപോകാതിരിക്കാന്‍ ചുമരുകള്‍ കളിമണ്ണ് പൂശിയിരുന്നു. ജലസംഭരിണിയിലേക്കു പല ഇടങ്ങളില്‍നിന്നു വെള്ളം ഒഴുകിയെത്തിയിരുന്ന ചാലുകളും കാണാമായിരുന്നു. പട്ടണത്തിനാവശ്യമുള്ള വെള്ളം ഇവിടെയായിരുന്നു ശേഖരിച്ചിരുന്നത്.

രുചിയുള്ള ബ്രെഡും കഴിച്ച് ബസ് സ്റ്റോപ്പിലേക്ക് നടന്നു. നാണക്കേടില്‍നിന്നു കരകയറിയ മറ്റേറ ഇന്നിപ്പോ രാജ്യത്തിന്റെ മാത്രമല്ല, യൂറോപ്പിന്റേയും കൂടി അഭിമാനമാണെന്ന് അനുഭവപ്പെട്ടു. അതുകൊണ്ടായിരിക്കണമല്ലോ 2019-ല്‍ യൂറോപ്പിന്റെ സാംസ്‌കാരിക തലസ്ഥാനമായി മറ്റേറയെ തിരഞ്ഞെടുത്തത്. ''രണ്ടു നാല് ദിനം കൊണ്ടൊരുത്തനെ തണ്ടിലേറ്റുന്നതും ഭവാന്‍'' പൂന്താനത്തിന്റ വരികളാണ് മനസ്സില്‍ ഓടിയെത്തിയത്.