വീണ്ടും ഒരു മണ്ഡലകാലം ആരംഭിക്കുമ്പോള്‍ അഥവാ ശബരിമല തീര്‍ത്ഥാടന കാലം തുടങ്ങുമ്പോള്‍ ശാസ്താക്ഷേത്രങ്ങളില്‍ ദര്‍ശനം നടത്തുക ഭക്തരുടെ ഒരു ആചാരം ആണ്. ഹിന്ദു ദൈവസങ്കല്പങ്ങളില്‍ അനന്യമായ സ്ഥാനം പുലര്‍ത്തുന്ന ദേവനാണ് ധര്‍മ്മശാസ്താവ്. ഭക്ത ജനങ്ങള്‍ 'അയ്യപ്പന്‍' എന്ന പേരിലാണ് കൂടുതലായി അറിയുന്നത്. ശാസ്താവ് ധര്‍മ്മത്തിന്റെ രൂപവും തപസ്സിന്റെയും ബ്രഹ്മചര്യത്തിന്റെയും പ്രതീകവുമാണ്. ശിവനും മഹാവിഷ്ണുവും ചേര്‍ന്നുണ്ടായ ഹരിഹരപുത്രന്‍ എന്ന ദിവ്യസങ്കല്പമാണ് ശാസ്താവ്. ജീവിതത്തിലെ വ്യത്യസ്തഘ ട്ടങ്ങള്‍ പോലെ ശാസ്താവിനെയും വിവിധ ഭാവങ്ങളില്‍ ആരാധിക്കുന്നതാണ് ഹിന്ദു ആചാര പരമ്പരയിലെ പ്രത്യേകത.

ശാസ്താവിന്റെ ഭാവങ്ങള്‍

1. ബ്രഹ്മചാരി ഭാവം

ശബരിമല ധര്‍മ്മശാസ്താവ് ഈ രൂപത്തിലാണ്. തപസ്സിനും ആത്മനിയന്ത്രണത്തിനും പ്രതീകമായ ഈ ഭാവത്തില്‍ ശാസ്താവ് പൂര്‍ണ്ണമായും ദിവ്യജ്വാലയായി കാണപ്പെടുന്നു. മല കയറുന്ന ഭക്തന്‍ അഹങ്കാരവും ഭോഗങ്ങളും ത്യജിച്ചാല്‍ മാത്രമേ ഈ ദിവ്യദര്‍ശനം ലഭിക്കൂ. ''സ്വാമിയേ ശരണം അയ്യപ്പാ'' എന്ന വിളി ആത്മനിഷ്ഠയുടെ പ്രതിധ്വനിയാണിവിടെ.

2. ഗൃഹസ്ഥ ഭാവം

ചില ക്ഷേത്രങ്ങളില്‍ ശാസ്താവ് പൂര്‍ണ്ണത്രയ ശാസ്താവ് എന്ന രൂപത്തിലാണ്. ദേവിയായ പൂര്‍ണ്ണയോടും പുത്രനായ ശാസ്ത കുമാരനോടും കൂടെ. അച്ചന്‍കോവില്‍, പാണ്ടളത്ത്, പൂര്‍ണ്ണമല എന്നി ക്ഷേത്രങ്ങളിലാണ് ഈ ഗൃഹസ്ഥഭാവം പ്രധാനമായും കാണപ്പെടുന്നത്. ഈ രൂപത്തില്‍ ശാസ്താവ് സംരക്ഷകനും കുടുംബസൗഖ്യത്തിന്റെ ദാതാവുമാണ്.

3. യൗവനഭാവം

യുവാവായ ശാസ്താവ് ധൈര്യത്തിന്റെയും വീര്യത്തിന്റെയും പ്രതീകമാണ്. അരിയനാഴിക്കുളം, ചാല, വെളിയനാട് തുടങ്ങിയ ക്ഷേത്രങ്ങളില്‍ ഈ ഭാവത്തിലുള്ള പ്രതിഷ്ഠയാണ്. സാധാരണ ജീവിതത്തില്‍ ആത്മവിശ്വാസം, നീതിബോധം, ധൈര്യം എന്നിവ നല്‍കുന്ന രൂപമാണിത്.

4. വീരഭാവം (കടുവവാഹനശാസ്താവ്)

ചില ക്ഷേത്രങ്ങളില്‍ ശാസ്താവ് കടുവയുടെ പുറത്തുകയറിയ ഭയങ്കരരൂപത്തിലാണ്. കാട്ടുശാസ്താവ്, മല യോരശാസ്താവ് എന്ന പേരുകളിലും ഈ ഭാവം അറിയപ്പെടുന്നു. ഗ്രാമങ്ങളെയും മലകളെയും ദുഷ്ടശക്തികളില്‍ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുന്ന ദൈവമായാണ് ഈ രൂപം ആരാധിക്കുന്നത്.

5. ശാന്തസ്വരൂപം

മാനവകുലത്തിനോടുള്ള കരുണയും ധര്‍മ്മപാഠവും പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന ഭാവമാണിത്. അര്യങ്കാവ് ശാസ്താക്ഷേത്രം ഈ ശാന്തസ്വരൂപത്തിന്റെ ഉജ്ജ്വല പ്രതീകമാണ്. ഭക്തന്റെ മനസ്സിനെ സമാധാനത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നതാണ് ഈ രൂപത്തിന്റെ ആത്മതത്വം.

ശാസ്താവിന്റെ പ്രധാന ക്ഷേത്രങ്ങള്‍

1. ശബരിമല ധര്‍മ്മശാസ്താക്ഷേത്രം- ബ്രഹ്മചാരി ഭാവം

2. അര്യങ്കാവ് ശാസ്താക്ഷേത്രം- ശാന്തസ്വരൂപം

3. കുളത്തുപുഴ ശാസ്താക്ഷേത്രം- ബാലശാസ്താവായ പ്രതിഷ്ഠ

4. അച്ചന്‍കോവില്‍ ശാസ്താക്ഷേത്രം- ഗൃഹസ്ഥഭാവം

5. എരുമേലി, കാടുവഴി, വാഞ്ചിപുരം, സൂര്‍യനല്ലൂര്‍ തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങളിലും വ്യത്യസ്ത ഭാവങ്ങളിലുള്ള ശാസ്താരാധന നിലവിലുണ്ട്.

ദൈവസങ്കല്പത്തിന്റെ ആത്മതത്വം

ശാസ്താവ് മനുഷ്യന്റെ ജീവിതഘട്ടങ്ങളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ദിവ്യരൂപമാണ്.

ബ്രഹ്മചാരി ഭാവം- തപസ്സും ആത്മനിയന്ത്രണവും

ഗൃഹസ്ഥഭാവം- ഉത്തരവാദിത്തവും കുടുംബസൗഖ്യവും

വീരഭാവം- സംരക്ഷണവും ധൈര്യവും

ശാന്തസ്വരൂപം- ധ്യാനവും കരുണയും

അങ്ങനെ ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ ഘട്ടങ്ങളിലും ദൈവസങ്കല്പം ആത്മീയമായ നിലയില്‍ പ്രതിഫലിക്കുന്നു. ശാസ്താവ് മനുഷ്യനില്‍ നിക്ഷിപ്തമായ ധര്‍മ്മബോധത്തിന്റെ പ്രതിനിധിയാണ്.

സമാപനം

ശാസ്താവിനെ ഒരു രൂപത്തില്‍ മാത്രം കാണാനാവില്ല. ധര്‍മ്മത്തിന്റെ തന്നെ പ്രതിഫലനമാണത്. മലമുകളിലെ തപസ്സുകാരനായി, ഗ്രാമത്തിലെ സംരക്ഷകനായി, കുടുംബദൈവമായി ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ നിലയിലും ശാസ്താവ് നമുക്ക് പാത കാട്ടുന്ന ദിവ്യശക്തിയാണ്.ശസ്താവിന്റെ ഓരോ ഭാവവും മനുഷ്യന്‍ ഉള്‍കൊള്ളേണ്ട ആത്മതത്വത്തിന്റെ ദീപ്തിമയമായ പ്രതീകങ്ങളാണ്.