ഭാരതമെമ്പാടും ആഘോഷിക്കുന്ന ഒരു ഉത്സവമാണ് നവരാത്രി. കൊല്ലൂര്‍ മൂകാംബിക, കണ്ണൂര്‍ മൂകാംബിക, പറവൂര്‍ മൂകാം ബിക,ചോറ്റാനിക്കര എന്നിവിടങ്ങളിലും മറ്റ് അനേകം ദേവീക്ഷേത്രങ്ങളിലും പ്രത്യേക വിശേഷമായി നവരാത്രി ഉത്സവം കൊണ്ടാടുന്നു.

ശാക്തേയ വിശ്വാസപ്രകാരം ജഗദീശ്വരി എന്നറിയപ്പെടുന്ന ആദിപരാശക്തിയുടെ ആരാധനയുടെയും വിദ്യാരംഭത്തിന്റെയും കലകളുടെയും ഉത്സവമാണ് നവരാത്രി അഥവാ മഹാനവരാത്രി. പരമോന്നത ദേവതയായ ആദിപരാശക്തിയുടെ ഒരു ഭാവമായ ദുര്‍ഗ്ഗാ ദേവിയുടെ ബഹുമാനാര്‍ത്ഥം ആചരിക്കുന്ന ഒരു വാര്‍ഷിക ഹിന്ദു ഉത്സവമാണ് . ഇത് ഒമ്പത് രാത്രികളിലായി നീണ്ടുനില്‍ക്കുന്നു. ആദ്യം ചൈത്ര മാസത്തില്‍ (മാര്‍ച്ച്- ഏപ്രില്‍), വീണ്ടും അശ്വിന്‍ മാസത്തില്‍ (സെപ്റ്റംബര്‍-ഒക്ടോബര്‍).

വ്യത്യസ്ത കാരണങ്ങളാലാണ് ഇത് ആചരിക്കുന്നത്. കൂടാതെ ഹിന്ദു ഇന്ത്യന്‍ സാംസ്‌കാരിക മണ്ഡലത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളില്‍ വ്യത്യസ്തമായും ഇത് ആഘോഷിക്കുന്നു. സൈദ്ധാന്തികമായി, നാല് സാധാരണ നവരാത്രികളുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും, പ്രായോഗികമായി, ഇത് ശാരദ നവരാത്രി എന്നറിയപ്പെടുന്ന മഴക്കാലത്തിനു ശേഷ മുള്ള ശരത്കാല ഉത്സവമാണ്.രണ്ട് ഗുപ്ത നവരാത്രികള്‍ അല്ലെങ്കില്‍ 'രഹസ്യ നവരാത്രികള്‍'ഉണ്ട്. ഒന്ന് മാഘ മാസത്തി ലെ ശുക്ല പക്ഷ പ്രതിപദത്തില്‍ (മാഘ ഗുപ്ത നവരാത്രി) ആരംഭിക്കുകയും മറ്റൊന്ന് ആഷാഢ മാസത്തിലെ ശുക്ല പക്ഷ പ്രതിപദത്തില്‍ ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു .

തിന്മയ്‌ക്കെതിരായ നന്മയുടെ വിജയം ആഘോഷിക്കുന്നതിനായി ദുര്‍ഗ്ഗയും അസുരനായ മഹിഷാസുരനും തമ്മില്‍ നടന്ന പ്രമുഖ യുദ്ധവുമായി ഈ ഉത്സവം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു . ഇത് നന്മയും തിന്മയും തമ്മിലുള്ള ഒരു ലളിതമായ കഥ മാ ത്രമല്ല, പ്രതീകാത്മകതയും ധാര്‍മ്മിക പാഠങ്ങളും നിറഞ്ഞ ഒന്നാണ്. ഈ ഒമ്പത് ദിവസങ്ങള്‍ ദുര്‍ഗ്ഗയ്ക്കും ദേവിയുടെ ഒമ്പത് അവതാരങ്ങളായ നവദുര്‍ഗ്ഗയ്ക്കും മാത്രമായി സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്നു .

ദേവിപുരാണ ഗ്രന്ഥത്തിന്റെ ഒരു ഉപവിഭാഗവും പാര്‍വതി ദേവിയുടെ ജീവിതത്തിലെ ഒരു പ്രധാന വശത്തിന്റെ പ്രതിനി ധിയുമായ ദേവികാവകത്തില്‍ നിന്നാണ് നവദുര്‍ഗ്ഗയുടെ പ്രത്യേക രൂപങ്ങള്‍ വേര്‍തിരിച്ചെടുത്തത് .ഓരോ ദിവസവും ദേവി യുടെ ഒരു അവതാരവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ബാലിക, യുവതി, സ്ത്രീ, മാതൃത്വം, മഹാശക്തി, യുദ്ധവിജയം, ഊര്‍വരത,ഐശ്വര്യം, സാമ്പത്തികം, വിദ്യ തുടങ്ങിയവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് പല ഭാവങ്ങളില്‍ ഭഗവതിയായ ആദിപരാശക്തിയെ ആരാധിക്കുന്ന ദിവസങ്ങള്‍ എന്ന നിലയില്‍ നവരാത്രിക്ക് പ്രാധാന്യമേറെയാണ്. 2025-ലെ നവരാത്രി സെപ്റ്റംബര്‍ 22, തിങ്കള്‍ മുതല്‍ ഒക്ടോബര്‍ 1 ബുധന്‍ വരെയാണ്.

ഒന്നാം ദിവസം- ശൈലപുത്രി

ഒന്നാം ദിവസം എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന പ്രതിപദം, പാര്‍വതിയുടെ അവതാരമായ ശൈലപുത്രി എന്ന രൂപവുമായി ബന്ധ പ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഈ രൂപത്തിലാണ് ദുര്‍ഗ്ഗയെ ഹിമവാന്റെ മകളായി ആരാധിക്കുന്നത്. വലതു കൈയില്‍ ത്രിശൂലവും ഇടതു കൈയില്‍ താമരപ്പൂവുമായി നന്ദി എന്ന കാളയുടെ മേല്‍ സവാരി ചെയ്യുന്നതായി അവളെ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. ശൈലപുത്രി മഹാകാളിയുടെ നേരിട്ടുള്ള അവതാരമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു . ദിവസത്തിന്റെ നിറം മഞ്ഞയാണ്. ഇത് പ്രവര്‍ത്തനത്തെയും വീര്യത്തെയും ചിത്രീകരിക്കുന്നു. സതിയുടെ പുനര്‍ജന്മമായും അവര്‍ കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. കൂടാതെ ഹേമാവതി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു.

രണ്ടാം ദിവസം - ബ്രഹ്മചാരിണി

ദ്വിതീയ ദിനത്തില്‍ , പാര്‍വതിയുടെ മറ്റൊരു അവതാരമായ ബ്രഹ്മചാരിണി ദേവിയെ ആരാധിക്കുന്നു. ഈ രൂപത്തില്‍, പാര്‍വതി യോഗിനിയായി, അവളുടെ അവിവാഹിത സ്വത്വമായി, മോചനത്തിനോ മോക്ഷത്തിനോ സമാധാനത്തിന്റെയും സമൃദ്ധിയുടെയും ദാനത്തിനായി ബ്രഹ്മചാരിണിയെ ആരാധിക്കുന്നു. നഗ്‌നമായ കാലുകളുമായി നടക്കുന്നതും കൈകളില്‍ ഒരു രുദ്രാക്ഷമാലയും ഒരു കമണ്ഡലവും പിടിച്ചിരിക്കുന്നതുമായി ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്ന അവള്‍ ആനന്ദത്തെയും ശാ ന്തതയെയും പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്നു. വെള്ളയാണ് ഈ ദിവസത്തിന്റെ വര്‍ണ്ണം. ശാന്തതയെ ചിത്രീകരിക്കുന്ന ഓറഞ്ച് നിറം ചി ലപ്പോള്‍ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്, അങ്ങനെ ശക്തമായ ഊര്‍ജ്ജം എല്ലായിടത്തും പ്രവഹിക്കുന്നു.

ദിവസം 3 - ചന്ദ്രഘണ്ട

തൃതീയ ചന്ദ്രഘണ്ടനെ ആരാധിക്കുന്നതിന്റെ ഓര്‍മ്മയ്ക്കായാണ് - ശിവനെ വിവാഹം കഴിച്ച ശേഷം പാര്‍വതി തന്റെ നെറ്റിയില്‍ അര്‍ദ്ധചന്ദ്രനെ കൊണ്ട് അലങ്കരിച്ചു എന്ന വസ്തുതയില്‍ നിന്നാണ് ഈ പേര് ഉരുത്തിരിഞ്ഞത്.അവള്‍ സൗ ന്ദര്യത്തിന്റെ മൂര്‍ത്തീഭാവമാണ്,കൂടാതെ ധൈര്യത്തിന്റെയും പ്രതീകമാണ്. മൂന്നാം ദിവസത്തിന്റെ നിറമാണ് ചാര നിറം, ഇത് ഒരു ഉന്മേഷദായകമായ നിറമാണ്, എല്ലാവരുടെയും മാനസികാവസ്ഥയെ ഉത്തേജിപ്പിക്കാന്‍ കഴിയും.

ദിവസം 4 - കൂഷ്മാണ്ഡ

നാലാം ദിവസം കൂഷ്മാണ്ഡ ദേവിയെ ആരാധിക്കുന്നു. പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ സൃഷ്ടിപരമായ ശക്തിയായി വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്ന കൂഷ്മാണ്ഡ ഭൂമിയിലെ സസ്യജാലങ്ങളുടെ ദാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു, അതിനാല്‍, ദിവസത്തിന്റെ നിറം പച്ചയാണ്. എട്ട് കൈകളുള്ളതും ഒരു കടുവയുടെ മേല്‍ ഇരിക്കുന്നതുമായ ദേവിയെ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു.

ദിവസം 5 - സ്‌കന്ദമാത

അഞ്ചാം ദിവസം ആരാധിക്കപ്പെടുന്ന ദേവതയായ സ്‌കന്ദമാത,സ്‌കന്ദന്റെ അഥവാ സുബ്രഹ്മണ്യന്റെ അമ്മയാണ്.ഒരു കുട്ടി അപകടത്തില്‍പ്പെടുമ്പോള്‍ അമ്മയുടെ രൂപാന്തര ശക്തിയുടെ പ്രതീകമാണ് പച്ചനിറം.സിംഹത്തിന്റെ പുറത്ത് സവാരി ചെയ്യുന്ന, നാല് കൈകളുള്ള, കുഞ്ഞിനെ പിടിച്ചുനില്‍ക്കുന്ന, ദേവിയെ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു.

ദിവസം 6 - കാത്യായനി

കാത്യായനികാത്യായന മുനിയുടെ മകളായി ജനിച്ച ദേവി, മഹിഷ എന്ന രാക്ഷസനെ കൊന്ന ദുര്‍ഗ്ഗയുടെ അവ താരമാണ്.ചുവപ്പ് നിറത്താല്‍ പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്ന ധൈര്യം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നതായി കാണിക്കുന്നു.യുദ്ധദേവത എന്നറിയ പ്പെടുന്നു. ഇത് ദേവിയുടെ ഏറ്റവും അക്രമാസക്തമായ രൂപങ്ങളിലൊന്നായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ഈ അവതാരത്തില്‍, കാത്യായനി സിംഹത്തിന്റെ പുറത്ത് സഞ്ചരിക്കുന്നു. നാല് കൈകളുമുണ്ട്. കിഴക്കന്‍ ഇന്ത്യയില്‍, ശാരദിയ ദുര്‍ഗ്ഗാ പൂജ ആരംഭിക്കുന്ന ഈ ദിവസമാണ് മഹാ ഷഷ്ഠി ആചരിക്കുന്നത്.

ദിവസം 7 കാളരാത്രി

ദുര്‍ഗ്ഗയുടെ ഏറ്റവും ക്രൂരമായ രൂപമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന കാളരാത്രിയെ സപ്തമിയില്‍ ആരാധിക്കുന്നു. ശുംഭന്‍, നിശുംഭന്‍ എന്നീ അസുരന്മാരെ കൊല്ലാന്‍ പാര്‍വതി തന്റെ വിളറിയ ചര്‍മ്മം നീക്കം ചെയ്തുവെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു . ആ ദിവസത്തിന്റെ നിറം രാജകീയ നീലയാണ്. ചുവന്ന നിറത്തിലുള്ള വസ്ത്രം അല്ലെങ്കില്‍ കടുവയുടെ തൊലിയില്‍, കോപാകുലവും തീജ്വാലയുള്ളതുമായ കണ്ണുകളും ഇരുണ്ട ചര്‍മ്മവുമുള്ള ദേവിയെ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. ചുവന്ന നിറം പ്രാര്‍ത്ഥനയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നുവെന്നും ഭക്തര്‍ക്ക് ദോഷങ്ങളില്‍ നിന്ന് ദേവിയുടെ സംരക്ഷണം ഉറപ്പാക്കുന്നുവെന്നും വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.

ദിവസം 8 - മഹാഗൗരി

മഹാഗൗരി ബുദ്ധിശക്തിയെയും സമാധാനത്തെയും പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്നു. കാലരാത്രി ഗംഗാ നദിയില്‍ കുളിച്ചപ്പോള്‍ അവള്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ ചൂടുള്ള നിറം ലഭിച്ചുവെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ ദിവസവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിറം പിങ്ക് ആണ്, ഇത് ശുഭാപ്തി വിശ്വാസത്തെ ചിത്രീകരിക്കുന്നു. അഷ്ടമിയിലാണ് അവളെ ആഘോഷിക്കുന്നത്. കിഴക്കന്‍ ഇന്ത്യയില്‍, പുഷ്പാഞ്ജലി , കുമാരി പൂജ മുതലായവയോടെ ആരംഭിക്കുന്ന മഹാ അഷ്ടമി ഈ ദിവസം ആചരിക്കുന്നു. ഇത് വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു തിഥിയാണ്, ഇത് ചണ്ഡിയുടെ മഹിഷാസുര മര്‍ദിനി രൂപത്തിന്റെ ജന്മദിനമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു

ദിവസം 9 സിദ്ധിധാത്രി

നവമി എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഉത്സവത്തിന്റെ അവസാന ദിവസം, ആളുകള്‍ സിദ്ധിധാത്രിയെ പ്രാര്‍ത്ഥിക്കുന്നു. ഒരു താമരയില്‍ ഇരിക്കുന്ന ഭഗവതിക്ക് എല്ലാത്തരം സിദ്ധികളും ഉണ്ടെന്നും ദേവി നല്‍കുമെന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ദേവി പ്രധാനമായും ഒമ്പത് തരം സിദ്ധികളെ നല്‍കുന്നു - അനിമ (ഒരാളുടെ ശരീരത്തെ ഒരു അണുവിന്റെ വലുപ്പത്തിലേക്ക് കുറയ്ക്കാനുള്ള കഴിവ്), മഹിമ (ഒരാളുടെ ശരീരത്തെ അനന്തമായി വലുതാക്കാനുള്ള കഴിവ്), ഗരിമ (ഭാരമോ സാന്ദ്രമോ ആകാനുള്ള കഴിവ്), ലഘിമ (വായുവിനെക്കാള്‍ ഭാര മില്ലാത്തതോ ഭാരം കുറഞ്ഞതോ ആകാനുള്ള കഴിവ്), പ്രാപ്തി (ഒരാള്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്നതെന്തും സാക്ഷാത്കരിക്കാനുള്ള കഴിവ്), പ്രകാമ്യ (ലോകത്തിലെ ഏത് സ്ഥലത്തും പ്രവേശിക്കാ നുള്ള കഴിവ്), ഇസിത്വം (എല്ലാ ഭൗതിക ഘടകങ്ങളെയും പ്രകൃതിശക്തികളെയും നിയന്ത്രിക്കാനുള്ള കഴിവ്), വസിത്വം (ആരുടെയും മേല്‍ സ്വാധീനം ചെലുത്താനുള്ള കഴിവ് ) . ഇവിടെ, അവള്‍ക്ക് നാല് കൈകളുണ്ട്. മഹാലക്ഷ്മി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു, ദിവസത്തിലെ പര്‍പ്പിള്‍ നിറം പ്രകൃതിയുടെ സൗന്ദര്യത്തോടുള്ള ആരാധനയെ ചിത്രീകരിക്കുന്നു. സിദ്ധിധാത്രി ശിവന്റെ ഭാര്യയായ പാര്‍വതിയാണ് . ശിവന്റെയും ശക്തിയുടെയും അര്‍ദ്ധനാരീശ്വര രൂപമായും സിദ്ധിധാത്രിയെ കാണുന്നു. ശിവന്റെ ശരീരത്തിന്റെ ഒരു വശം സിദ്ധിധാത്രിയുടെതാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. അതിനാല്‍, അദ്ദേഹം അര്‍ദ്ധനാരീശ്വരന്‍ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു . വേദ ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ അനുസരിച്ച്, ഈ ദേവിയെ ആരാധിച്ചാണ് ശിവന്‍ എല്ലാ സിദ്ധികളും നേടിയത്.

ഇന്ത്യയുടെ മിക്ക ഭാഗങ്ങളിലും ആയുധങ്ങളും ഉപകരണങ്ങളും ആരാധിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ആചാരമാണ് ആയുധപൂജ .

ദിവസം 10 - ദസറ അല്ലെങ്കില്‍ വിജയ ദശമി

ദസറ അല്ലെങ്കില്‍ വിജയ ദശമി വ്യത്യസ്ത കാരണങ്ങളാല്‍ ആചരിക്കപ്പെടുന്നു. ഇന്ത്യന്‍ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളില്‍ വ്യത്യസ്തമായി ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു. തെക്ക്, കിഴക്ക്, വടക്കുകിഴക്ക്, ഇന്ത്യ യുടെ ചില വടക്കന്‍ സംസ്ഥാനങ്ങളില്‍, ദുര്‍ഗ്ഗാ പൂജയുടെ അവസാനമാണ് വിജയദശമി, ധര്‍മ്മം പുനഃസ്ഥാപിക്കാനും സംരക്ഷിക്കാനും എരുമ-രാക്ഷസനായ മഹിഷാസുരനെതിരെ ദുര്‍ഗ്ഗാദേവി നേടിയ വിജയത്തെ അനുസ്മരിപ്പിക്കുന്നു.

ഹിന്ദുമതത്തില്‍ ദസറ എന്നത്, രാമന്റെ ഭാര്യയായ സീതയെ തട്ടിക്കൊണ്ടുപോയ പത്ത് തലയുള്ള രാക്ഷസ രാജാവായ രാവണന്റെ മേല്‍ ഭഗവാന്‍ വിഷ്ണുവിന്റെ അവതാരമായ രാമന്‍ നേടിയ വിജയത്തെ അടയാളപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു ഉത്സ വമാണ് . ദശ ('പത്ത്'), ഹര ('പരാജയം') എന്നീ സംസ്‌കൃത പദങ്ങളില്‍ നിന്നാണ് ഈ ഉത്സവത്തിന്റെ പേര് ഉരുത്തിരിഞ്ഞ ത് .തിന്മയുടെ മേല്‍ നന്മയുടെ വിജയത്തെ പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്ന ദസറ, ഹിന്ദു കലണ്ടറിലെ ഏഴാം മാസമായ അശ്വിന മാസത്തിലെ (സെപ്റ്റംബര്‍-ഒക്ടോബര്‍) പത്താം ദിവസം, പൂര്‍ണ്ണചന്ദ്രന്റെ പ്രത്യക്ഷതയോടെ ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു, ഈ കാലത്തെ ശുക്ല പക്ഷം എന്ന് വിളിക്കുന്നു.ഒന്‍പത് ദിവസത്തെ നവരാത്രി ഉത്സവത്തിന്റെ പരിസമാപ്തിയും ദുര്‍ഗ്ഗാ പൂജ ഉത്സവത്തിന്റെ പത്താം ദിവസവും ദസറ ഒത്തുചേരുന്നു.പലര്‍ക്കും,വിജയദശമി 20 ദിവസങ്ങള്‍ക്ക് ശേഷം വരുന്ന ദീപാ വലിക്കുള്ള തയ്യാറെടുപ്പിന്റെ തുടക്കമാണ്.